Σε μια πόλη όπως η Αθήνα, με ηλιοφάνεια τις περισσότερες ημέρες του χρόνου, θα περίμενε κανείς να μην υπάρχουν εμπορικές στοές που να διατρέχουν μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα και κτίρια. Παρόλα αυτά υπάρχει ένα εκτεταμένο δίκτυο στοών που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από τα τέλη του 19ου μέχρι τα μέσα 20ου αιώνα, χρησιμοποιώντας σαν πρότυπα τα γαλλικά passages και τα αγγλικά arcades για να εκμεταλλευτούν το εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων, να αποσυμφορήσουν την κυκλοφορία και να διευκολύνουν τη διέλευση των πεζών. Αν και πολλές από αυτές τις στοές έχουν παρακμάσει και δεν έχουν τη ζωή που είχαν κάποτε, αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής και εμπορικής ζωής της πόλης και βέβαια κάποιες εξακολουθούν να διατηρούν τη ζωντάνια τους και χρηστικότητα τους. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζουμε δέκα στοές της Αθήνας που κάθε μια έχει τη δική της ξεχωριστή πορεία και σίγουρα αξίζουν να τις επισκεφθείς για να γνωρίσεις καλύτερα την Αθήνα μέσα από τις αθέατες γωνιές και ιστορίες που κρύβονται σ’ αυτές.
[Σημ. : Ως διεύθυνση σε κάθε στοά αναφέρεται η πιο γνωστή είσοδός της]
Στοά Πανταζόπουλου / Χόλιγουντ (Ακαδημίας 98) : Η μικρή σχετικά αυτή στοά κοντά στην Πλατεία Κάνιγγος αποτέλεσε κάποτε το επίκεντρο της ελληνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Από την αρχή της άνθησης του ελληνικού κινηματογράφου και για πολλές δεκαετίες, η στοά και το επιβλητικό κτίριο στο οποίο βρίσκεται φιλοξένησε τα γραφεία όλων των εταιριών παραγωγής και διανομής ταινιών, γι’ αυτό και απέκτησε το προσωνύμιο Χόλιγουντ. Από τη στοά αυτή, αλλά και από το καφενείο της (που διατηρείται έως σήμερα ανακαινισμένο) πέρασαν όλοι οι γνωστοί Έλληνες ηθοποιοί και σκηνοθέτες, ενώ πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε σαν χώρος γυρισμάτων. Το μόνο που μένει σήμερα να θυμίζει το ένδοξο παρελθόν της είναι η επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου “ΜΕΓΑΡΟ ΕΒΔΟΜΗΣ ΤΕΧΝΗΣ” και η αναμνηστική πλάκα με τα ονόματα των Ελλήνων παραγωγών που είχαν κάποτε τα γραφεία τους στο κτίριο. [Φωτογραφία στην κορυφή]
Στοά Φέξη (Πατησίων 14): Η στοά αυτή που λειτουργεί από το 1920 κατασκευάστηκε από τον Γεώργιο Φέξη, ιδρυτή ενός από τους σημαντικότερους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους που κυριάρχησε στο χώρο του βιβλίου τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, εκδίδοντας έργα σημαντικών ελλήνων και ξένων συγγραφέων. Η χρυσή εποχή της στοά ήταν οι δεκαετίες που λειτουργούσε στην περιοχή το ιστορικό πολυκατάστημα Μινιόν και για τον λόγο αυτό αναπτύχθηκε ως ένα παράλληλο εμπορικό κέντρο. Παράλληλα στα υπόγεια της είχε διαμορφωθεί το μεγαλύτερο κέντρο δακτυλογραφήσεων στην Αθήνα, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι δικηγόροι της εποχής αλλά και οι καθηγητές του Πολυτεχνείου για τα συγγράμματα τους. Αν και σήμερα τίποτα δεν θυμίζει το ιστορικό παρελθόν της, η στοά συνεχίζει να λειτουργεί ακόμα με λίγα εμπορικά καταστήματα και γραφεία δακτυλογράφησης.
Στοά Ορφέως / Αρσακείου (Σταδίου 44): Κατασκευασμένη στις αρχές του 20ου αιώνα η στοά Αρσακείου αποτελεί μια από τις εντυπωσιακότερες της πόλης. Η ανέγερση του κτιρίου και της στοάς αποφασίσθηκε για την στέγαση ισόγειων καταστημάτων και των εξωτερικών Αρσακείων σχολείων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Το 1907 ανατέθηκαν στον αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ τα σχέδια τής αναμόρφωσης των κτηρίων επί της Οδού Σταδίου. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της στοάς είναι ο κεντρικός γυάλινος θόλος, κάτω από τον οποίο διαμορφώνεται μια οκταγωνική πλατεία. Επίσης το 1937 κατασκευάστηκε στο κεντρικό τμήμα της το κινηματοθέατρο Ορφέας και το 1996 τμήμα της στοάς μετονομάστηκε σε “Στοά του Βιβλίου” και φιλοξενεί μόνο βιβλιοπωλεία. Τέλος στο υπόγειο της στεγάζεται το ιστορικό Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κούν. Σήμερα (Φεβρουάριος 2022) τα καταστήματα της στοάς δεν λειτουργούν, καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες ανακαίνισης, οι οποίες θα την μετατρέψουν στο πρώτο Ελληνικό food hall.
Στοά Νικολούδη (Σταδίου 40): Η στοά που συνδέει την Οδό Πανεπιστημίου με την Οδό Σταδίου είναι μία από τις πιο γνωστές εμπορικές στοές της πόλης. Χτίστηκε το 1936 από τον διάσημο έλληνα αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Νικολούδη, ο οποίος υπήρξε από τις κεντρικές φυσιογνωμίες της ελληνικής αρχιτεκτονικής των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Η στοά εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό εμπορικό σημείο της Αθήνας και στο εσωτερικό της στεγάζονταν καταστήματα που άφησαν το στίγμα τους στη ζωή της πόλης, όπως το ιστορικό βιβλιοπωλείο Εστία και το καφενείο του Λουμίδη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο αρχιτέκτονας ζούσε στον τελευταίο όροφο του κτιρίου μέχρι τον θάνατό του, το 1944. Η στοά ανακαινίστηκε το 2001 με έξοδα της Alpha Bank, στην οποία ανήκει το κτίριο, και σήμερα αποτελεί ένα πραγματικό κόσμημα στο κέντρο της πόλης.
Στοά Κοραή / Galleria (Σταδίου 30): Η πανέμορφη και άψογα διατηρημένη στοά αποτελεί ένα κομβικό σημείο της ζωής στο κέντρο της πόλης κυρίως τις καθημερινές μέχρι το απόγευμα. Κατασκευάστηκε το 1938 και αποτελεί τμήμα του μεγάρου της Εθνικής Ασφαλιστικής. Στο εσωτερικό της υπάρχουν καταστήματα, cafe (ένα εκ των οποίων είναι το Μοντακιού που φτιάχνει ένα από τα καλύτερα σάντουιτς της πόλης) και δύο ιστορικοί κινηματογράφοι, το Άστορ και το Άστυ, που αποτελούν αγαπημένο προορισμό των σινεφίλ της πόλης. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της στοάς όμως κρύβεται στα υπόγεια της, τα οποία αρχικά είχαν κατασκευαστεί ως αντιαεροπορικό καταφύγιο. Στο χώρο αυτό κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής βρίσκονταν τα κρατητήρια της Kommandatour όπου βασανίστηκαν χιλιάδες Έλληνες αγωνιστές της αντίστασης, καθώς και αρκετοί Γερμανοί αντιφρονούντες. Ο χώρος σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και αποτελεί ένα κρυμμένο αξιοθέατο της πόλης. (Διαβάστε επίσης το άρθρο μας: Revealing the secret sights of Athens)
Στοά Υπουργείου Εργασίας / Τρίστρατο (Σταδίου 29): Το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Σταδίου, Αριστείδου και Δραγατσανίου, όπου στεγάζεται το Υπουργείο Εργασίας, διατρέχεται από τρεις στοές. Η μεγαλύτερη από αυτές είναι γνωστή ως Τρίστρατο, λόγω των τριών εξόδων της. Στεγάζει καταστήματα με ηλεκτρικές συσκευές, συλλεκτικά είδη (όπως γραμματόσημα και νομίσματα) και ένα ξεχωριστό μαγαζί με χειροποίητα ξύλινα παιχνίδια. Εντυπωσιακό στοιχείο της στοάς αποτελεί το γεγονός ότι στα υπόγεια της σε πολλά σημεία είναι ορατά τα αρχαία τείχη της πόλης. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι στην στοά έγινε μέρος των γυρισμάτων της ταινίας Beckett παραγωγής του Netflix.
Στοά Αριστείδου / Ανατολής (Αριστείδου 12): Η στοά αυτή είναι μια από τις πιο γραφικές μικρές στοές της Αθήνας. Σύμφωνα με μια θεωρία ο αρχιτέκτονας που την έφτιαξε είχε ζήσει στην Αλεξάνδρεια σε μια παρόμοια στοά και ήθελε να αναπαραστήσει στο κέντρο της Αθήνας το ίδιο μέρος στο οποίο είχε μεγαλώσει. Παλιότερα η στοά στέγαζε πλήθος τυπογραφείων εκ των οποίων σήμερα ελάχιστα διασώζονται ενώ κάποια έχουν μετατραπεί σε φωτοτυπικά κέντρα. Το εσωτερικό ακάλυπτο αίθριο με το μικρό καφενείο πραγματικά θυμίζει μικρή αστική γειτονιά στην οποία έχει σταματήσει ο χρόνος και σε μεταφέρει στη ζωή της πόλης πολλές δεκαετίες πριν.
Στοά Εμπόρων (Βουλής 4): Αν και γνώρισε ένδοξες μέρες στις δεκαετίες του 1950 και 1960 με το Ταμείο Ασφάλισης Εμπόρων να στεγάζεται εκεί και πλήθος κόσμου να τη διασχίζει στο πέρασμα του από την Πλατεία Συντάγματος προς το Εμπορικό Τρίγωνο της πόλης, η στοά αυτή παρήκμασε τις επόμενες δεκαετίες και υποβαθμίστηκε. Το 2018 έγινε μια πρωτότυπη προσπάθεια από τον Δήμο Αθηναίων για την ανακαίνισή της και τη λειτουργία νέων καταστημάτων, αλλά δυστυχώς σε βάθος χρόνου το εγχείρημα αποδείχθηκε αποτυχημένο, με αποτέλεσμα σήμερα (Φεβρουάριος 2022) όλα τα καταστήματα να έχουν κλείσει. Παρόλα αυτά οι όμορφες vintage φωτεινές επιγραφές και οι κρυμμένες τοιχογραφίες στην έξοδο προς την Οδό Λέκκα αποτελούν μια ευχάριστη έκπληξη κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στην πόλη. Από την άλλη μεριά, και μόνο η ύπαρξη του ιστορικού καταστήματος Άριστον, στην είσοδο της στοάς επί της Οδού Βουλής, που φτιάχνει μια από τις καλύτερες τυρόπιτες της Αθήνας, αποτελεί λόγο για να έρθεις ως εδώ. (Διαβάστε επίσης το άρθρο μας: 4 snacks that Athenians have grown up with)
Στοά Πύρρου (Ερμου 56): Η πανέμορφη νεοκλασική στοά στο τέλος της Οδού Ερμού αποτελεί την δεύτερη παλαιότερη εμπορική στοά της Αθήνας. Το τριώροφο κτίριο μαζί με τη στοά οικοδομήθηκε το 1885 στη θέση της Οικίας Λουκά Πύρρου, ο οποίος ήταν υπεύθυνος στην “Εταιρεία Ανασκαφής και Ανακαλύψεως Αρχαιοτήτων”. Σχεδιάστηκε στα πρότυπα των ευρωπαϊκών αντίστοιχων στοών και της παρακείμενης στοάς του Μεγάρου Μελά (Ερμού 54) που στεγάζεται σήμερα το κατάστημα H&M. Από την Οδού Ερμού η στοά σε οδηγεί στην πολυσύχναστη Πλατεία Αγίας Ειρήνης. Ακριβώς στην έξοδό στην πλατεία βρίσκεται το πασίγνωστο εστιατόριο School Pizza Bar, που αποτελεί το καλύτερο μέρος στο κέντρο της πόλης για νόστιμη pizza. (Διαβάστε επίσης το άρθρο μας: Slice by slice – The best pizza in Athens)
Στοά Πετρόπουλου (Ρόμβης 13): Η μικρή αυτή στοά στο κέντρο της πολυσύχναστης Οδού Ρόμβης, γεμάτη από κατάστημα ειδών ραπτικής, γάμου και βάπτισης μπορεί να μην έχει κάποια ιστορική αξία αλλά είναι μια από τις αγαπημένες μας, λόγω των δύο λιονταριών που φυλούν την είσοδό της επί της Οδού Ευαγγελιστρίας. Πρόκειται για δύο εξαιρετικά αντίγραφα “λιονταριών Κανόβα” που προσθέτουν μια περίεργη και πρωτότυπη νότα σε μια κοινότυπη στοά από τις δεκάδες που υπάρχουν στο Εμπορικό Τρίγωνο της πόλης. (Διαβάστε επίσης το άρθρο μας: The Canova Lions of Romvis Street)
Βέβαια υπάρχουν πολλές ακόμα στοές στο κεντρό της Αθήνας, οι οποίες άλλες έχουν μετρατραπεί σε bar, άλλες σε εστιατόρια, άλλες έχουν κλείσει για το κοινό και άλλες συνεχίζουν τη λειτουργία τους μέσα στην πολύβουη καθημερινότητα της πόλης. Οι εμπορικές στοές της Αθήνας αποτελούν ένα ενδιαφέρον κομμάτι της πόλης που μοιάζει να κινείται με τους δικούς του ρυθμούς και περιμένουν τους κατοίκους της πόλης να τις ξανανακαλύψουν.
Επισκεφτείτε το “Travel Shop” και οργανώστε το επόμενο ταξίδι
