Αν και και με δύο προηγούμενα άρθρα (Αποκαλύπτοντας τα μυστικά αξιοθέατα της Αθήνας και Αποκαλύπτοντας περισσότερα μυστικά αξιοθέατα της Αθήνας) έχουμε αναφερθεί σε αρκετά άγνωστα αξιοθέατα της Αθήνας, η ποικιλομορφία της πόλης δεν σταματά ποτέ να μας εντυπωσιάζει και η περιήγηση στους δρόμους και τις γειτονιές της να είναι μια συνεχής ανακάλυψη. Στο νέο μας άρθρο παρουσιάζουμε ακόμα 7 νέα σημεία της πόλης που οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουν και αξίζει να ανακαλύψουμε.
Αρχαία Γέφυρα Ποταμού Κηφισού: Στην σύγχρονη Ιερά Οδό, και συγκεκριμένα στη θέση του Σταθμού Μετρό Ελαιώνας, βρίσκεται μια ανασκαφή που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της ανακάλυψης τριών εντυπωσιακών πέτρινων βάθρων της τοξωτής γέφυρας του Αρχαίου Ποταμού Κηφισού, πιθανότατα του 4ου αι. π.Χ., μαζί με τμήματα ενός από τα τόξα της. Μαρτυρίες για τη χρήση της γέφυρας σώζονται σε αρκετά αρχαία κείμενα. Συγκεκριμένα στη γέφυρα κατά τη διάρκεια της επιστροφής της πομπής των Ελευσινίων Μυστηρίων από την Ελευσίνα προς τον Κεραμεικό, λάμβαναν χώρα οι λεγόμενοι “γεφυρισμοί”.
Κατά τη διάρκεια των γεφυρισμών οι Αθηναίοι που δεν συμμετείχαν στα Μυστήρια συγκεντρώνονταν στη γέφυρα του Κηφισού και περίμεναν την επιστροφή των προσκυνητών. Μόλις τους έβλεπαν, άρχιζαν να τους βρίζουν χυδαία και να χειρονομούν άσεμνα εναντίον τους, κυρίως από θυμό για το γεγονός ότι δεν συμμετείχαν εκείνοι, και γενικά έκαναν ο,τι μπορούσαν για να τους προκαλέσουν. Οι τελευταίοι της πομπής, οι οποίοι γύριζαν πάνω σε άμαξες και είχαν πράξει πλέον, τον καθήκον τους προς τη θεά Δήμητρα, τους απαντούσαν με παρόμοιες ύβρεις και χειρονομίες. Τα λόγια που έλεγαν εκείνοι που ήταν πάνω στη γέφυρα ονομάστηκαν “γεφυρισμοί”, ενώ οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στη πομπή που βρίσκονταν πάνω στις άμαξες ονομάστηκαν και παρέμειναν γνωστά έως και σήμερα ως “τα εξ αμάξης”. (Σταθμός Μετρό Ελαιώνας, Αιγάλεω)
Άγιος Ιωάννης της Κολόνας: Διασχίζοντας την πάντα πολύβουη Ευριπίδου ανάμεσα στο κόσμο, τα αυτοκίνητα και τις μυρωδιές από τα μπαχαρικά είναι δύσκολο να παρατηρήσεις το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη και ακόμη πιο δύσκολο πίσω από τα ψηλά δέντρα της αυλής του να προσέξεις τον αρχαίο κίονα που προβάλει μέσα από την στέγη του. Πρόκειται όμως για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα στο κέντρο της Αθήνας. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη Πρόδρομο και γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Η εκκλησία χτίστηκε τον 6 αιώνα μ.Χ. και το ιερό της διαμορφώθηκε γύρω από έναν αρχαίο κίονα κορινθιακού ρυθμού. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο κίονας ανήκε σε ιερό του Ασκληπιού που υπήρχε στο σημείο μαζί με ένα μνημείο αφιερωμένο στο αρχαίο Αθηναίο ιατρό Τόξαρι. Ο Τόξαρις θεωρείτο θεραπευτής του πυρετού και βοήθησε τους Αθηναίους κατά τον λοιμό του 430 π.Χ..
Στην χριστιανική θρησκεία ο Άγιος Ιωάννης, όπως και ο Ασκληπιός είχε θεραπευτικές ικανότητες. Η συνέχιση αυτή της λατρείας είναι εμφανής και στις μαρτυρίες των περιηγητών του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες αυτές, οι Αθηναίοι όταν νοσούσαν από ελονοσία κολλούσαν με κερί άσπρες και κόκκινες κορδέλες στην κολόνα οι οποίες αν λύνονταν σήμαινε πως ο Άγιος θα τους θεράπευε. Επίσης στο στον εκκλησάκι τιμάτε και ο Άγιος Ιούδας ο Θαδδαίος, ο μαθητής του Ιωάννη. Σήμερα το εκκλησάκι είναι ανοιχτό για το κοινό και ανήμερα της γιορτής του Αγίου γεμίζει από πιστούς, κυρίως ηλικιωμένους κατοίκους του κέντρου. Η μικρή του καταπράσινη αυλή αποτελεί μια μικρή όαση ηρεμίας από την βουή της πόλης. (Ευριπίδου 70, Αθήνα)
Άγιοι Πάντες Αμπελοκήπων: Ο μικρός βυζαντινός ναός των Αγίων Πάντων στους Αμπελόκηπους είναι ένα αρχιτεκτονικό στολίδι ανάμεσα στις άχρωμες πολυκατοικίες της περιοχής. Η κατασκευή του τοποθετείται τον 11ο αιώνα ενώ κατά τον επόμενο αιώνα γύρω του αναπτύχθηκε η Μονή των Ομολογητών. Η εκκλησία χτίστηκε επάνω στη θέση αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Αφροδίτη, του οποίου το άγαλμα ήταν έργο του Αλκαμένη, μαθητή του Φειδία και κατά την παράδοση φιλοτεχνήθηκε με την εποπτεία του δασκάλου του. Η περιοχή στην αρχαιότητα είχε την ονομασία “Κήποι” και στο χώρο του ναού υπήρχε και η ιερή πηγή της θεάς. Αρκετά αρχιτεκτονικά μέλη του αρχαίου ναού, βρέθηκαν σε συστηματικές ανασκαφές, που διενεργήθηκαν από το έτος 1922 ως το 1964.
Από τις ανασκαφές το σημαντικότερο εύρημα αποτελεί ένας μονολιθικός βωμός, που σώζεται αριστερά της κεντρικής εισόδου του σημερινού ναού, στον οποίο τοποθετούσαν τα δώρα προς τη θεά, κατά την εορτή των Αρρηφορίων. Στην εορτή αυτή, δύο κορίτσια, ξεκινούσαν από τον Παρθενώνα με δώρα της Αθηνάς και τα έφερναν στην πηγή της Αφροδίτης στους Κήπους. Από εκεί έπαιρναν άλλα δώρα και επέστρεφαν στην Ακρόπολη. Με τη συμβολική αυτή πράξη συνέδεαν τις θεότητες της αγάπης και της σοφίας. Σύμφωνα, με τις μαρτυρίες ξένων περιηγητών κατά τον 19ο αιώνα μ.Χ. παρά το γεγονός ότι ο ναός βρισκόταν σε ερειπιώδη κατάσταση τελούνταν στο χώρο υπαίθριες Θείες Λειτουργίες, όπου συγκεντρώνονταν πολλοί Αθηναίοι. Το 1957 το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων αποφάσισε την αναστήλωση του ναού υπό την εποπτεία του διακεκριμένου αρχαιολόγου Αναστασίου Ορλάνδου. Ο ναός σήμερα λειτουργεί κανονικά και αποτελεί ένα μνημείο μοναδικής ιστορικής αξίας για την Αθήνα. (Τσόχα 39, Αμπελόκηποι)
Αρχοντικό Λογοθέτη και Άγιος Ελισσαίος: Πολύ κοντά στην Πλατεία Μοναστηρακίου και απέναντι από την Βιβλιοθήκη του Ανδριανού βρίσκεται το κάποτε μεγαλόπρεπο αρχοντικό της οικογένειας Λογοθέτη. Ο Νικόλαος Λογοθέτης εργαζόταν στον Οθωμανικό στόλο αλλά όταν έπεσε σε δυσμένεια κατέφυγε στην Αθήνα, όπου παντρεύτηκε την κόρη του πρόξενου της Μεγάλης Βρετανίας και στη συνέχεια έγινε και ο ίδιος πρόξενος. Από το παλιό αρχοντικό σήμερα έχουν διασωθεί μια καμάρα της πύλης του αρχοντικού, μια βρύση, ένα λίθινο εξωτερικό κλιμακοστάσιο και το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Το αρχοντικό αυτό είναι σημαντικό για την ιστορία της πόλης για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι στην αυλή του είχε αποθηκεύσει τα γλυπτά του Παρθενώνα ο Έλγιν πριν τα μεταφέρει στην Αγγλία.
Και ο δεύτερος λόγος είναι ότι το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, το οποίο κατεδαφίστηκε στην Κατοχή και αναστηλώθηκε το 2005, συνδέεται άμεσα με το μεγάλο λογοτέχνη μας Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Σε αυτό το μικρό ανεπιτήδευτο εκκλησάκι, ο Παπαδιαμάντης συνάντησε τον άγιο πατέρα Νικόλαο Πλανά το 1887 και συμμετείχε ως ιεροψάλτης στις αγρυπνίες που οργάνωνε για πρώτη φορά στην Αθήνα. Ήταν ο δεξιός ψάλτης και ο αριστερός ψάλτης ήταν ο ξάδερφός του – ο συγγραφέας, ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος και μεταφραστής – Αλέξανδρος Μωραϊτίδης. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ο Παύλος Νιρβάνας και άλλοι σημαντικοί συγγραφείς της εποχής έσπευδαν να τους ακούσουν να ψάλλουν σε αυτό το εκκλησάκι σε μια ατμόσφαιρα μοναδική και κατανυκτική. Ο χώρος ανήκει σήμερα στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού αλλά δεν είναι ανοιχτός για το κοινό. (Άρεως 14, Μοναστηράκι)
Οικία Κωλέττη: Το πανέμορφο αυτό σπίτι αποτελεί ίσως το ομορφότερο κτίριο στην Πλάκα αλλά δυστυχώς έχει παραδοθεί στη φθορά του χρόνου. Βρίσκεται δίπλα στην Αρχαία Αγορά και αποτελείται από δύο ορόφους και μια μεγάλη κατάφυτη αυλή. Στη πρόσοψη του δεσπόζει ένα πήλινο γυναικείο άγαλμα μέσα σε μια γαλάζια κόγχη. Πρόκειται για την κατοικία του πρώτου πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ιωάννη Κωλέττη, ο οποίος εγκαταστάθηκε εδώ το 1834. Ο Κωλέττης, σύμφωνα με τους ιστορικούς ήταν πανούργος πολιτικός που δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να πετύχει του σκοπούς του. Το σπίτι του ήταν κέντρο διεκπεραίωση πολυάριθμων ρουσφετιών και θεωρείται το μέρος όπου γεννήθηκε η φαυλοκρατία στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.
Η Οικία Κωλέττη συνδέεται όμως και με έναν αστικό μύθο της πόλης. Σύμφωνα με αυτόν, κάποιος φίλο του Κωλέττη του έκανε δώρο μια μαϊμού, η οποία αποδείχτηκε πολύ ενοχλητική κάθε φόρα που ο Πρωθυπουργός καλούσε κόσμο στο σπίτι του. Έπαιρνε τα γάντια, τα καπέλα και τα μπαστούνια των καλεσμένων και τα έκρυβε. ‘Ετσι στην κοινωνία της Αθήνας της εποχής εκείνης όταν κάποιος ήταν ενοχλητικός τον αποκαλούσαν “η μαϊμού του Κωλέττη”. Σήμερα το κτίριο ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και τα τελευταία σχέδια που υπήρχαν αφορούσαν τη μετατροπή του σε μουσείο για τον Καβάφη. Δυστυχώς για την ώρα παραμένει μόνο ένα θλιμμένο ερείπιο με ένδοξο παρελθόν. (Πολυγνώτου 13, Πλάκα)
Το Κελί του Παπαδιαμάντη: Στην ιστορική εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στο κέντρο του Ψυρρή ο Παπαδιαμάντης πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αθήνα. Επειδή δυσκολευόταν να πληρώσει το ενοίκιο του σπιτιού του και μετά από ένα ατυχές περιστατικό, κατέφυγε εδώ στις αρχές της δεκαετίας του 1880, όπου εργαζόταν ο μοναχός Νήφων, ο οποίος καταγόταν από τη Σκιάθο και ήταν παιδικός του φίλος. Ο Νήφων του πρόσφερε φιλοξενία στο ίδιο δωμάτιο στην αυλή της εκκλησίας όπου κοιμόταν και αυτός. Το μικρό δωμάτιο έχει ονομαστεί το «Κελί του Παπαδιαμάντη» γιατί θυμίζει τα μοναστηριακά κελιά. Στο κελί αυτό ο Παπαδιαμάντης έγραψε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του (όπως το πιο γνωστό έργο του τη Φόνισσα) και παράλληλα συμμετείχε ως ιεροψάλτης στις εκκλησιαστικές ακολουθίες.
Το δωμάτιο ανακαινίστηκε το 2021 και είναι πλέον ανοιχτό για το κοινό. Σε αυτό το ταπεινό δωμάτιο, που διατηρήθηκε χάρη στις προσπάθειες του αείμνηστου ιερέα Παναγιώτη Μπεκιάρη, ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την απλότητα του χώρου. Ένα μικρό δωμάτιο και ένα αχυρόστρωμα στη σοφίτα ήταν το καταφύγιο αυτού του σπουδαίου συγγραφέα, που ζούσε ως μοναχός στο κέντρο μιας από τις φτωχότερες περιοχές της πόλης. Οι ήρωές του είναι οι άνθρωποι που έβλεπε γύρω του καθημερινά – άνθρωποι φτωχοί, βασανισμένοι, ευάλωτοι, αποτυχημένοι και περιθωριακοί. Στα αθηναϊκά έργα του, όπως έχουν επισημάνει πολλοί μελετητές του, η φύση και η ομορφιά της απουσιάζει, για τον πολύ απλό λόγο ότι η Αθήνα του, δηλαδή του Ψυρρή και των περιχώρων του, δεν είχε ίχνος φύσης. (Εκκλησία Αγίων Αναργύρων, Ψυρρή / Η είσοδος στο χώρο είναι δωρεάν)
Οικία Στεφανόπολι: Αν περπατήσεις στα στενά πάνω από τον Ευαγγελισμό θα συναντήσει ένα εντυπωσιακό εγκατελελειμμένο αρχοντικό που στην πόρτα έχει την πινακίδα “Χ.Α.Ν. – ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΤΖ. ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΛΙ – ΔΩΡΕΑ ΙΩΑΝΝΑΣ ΑΝΤ. ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΛΙ”. Πρόκειται για την οικία της οικογένειας Στεφανόπολι, που έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο στον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας στην Ελλάδα. Στο σπίτι αυτό έζησε η Ιωάννα Στεφανόπολι (25.10.1875 – 27.03.1961), μαχητική δημοσιογράφος και η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια του ελληνικού πανεπιστημίου. Ήταν κόρη του Αντώνιου Στεφανόπολι, εκδότης της γαλλόφωνης εφημερίδας Messager d’ Athenes. H Στεφανόπολι τελείωσε το παρθεναγωγείο και μετά από αγώνα της δόθηκε η άδεια να τελειώσει το γυμνάσιο με μαθήματα στο σπίτι καθώς τότε δεν υπήρχε γυμνάσιο θηλέων. Τον Σεπτέμβριο του 1890 ήταν μια από τις τρεις πρώτες γυναίκες που έκαναν αίτηση για εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι αιτήσεις των άλλων δύο απορρίφθηκαν αλλά το θέμα της Στεφανόπολι παραπέμφηκε στη σύγκλητο του Πανεπιστημίου. Η σύγκλητος μέσα σε έντονες αντιδράσεις πολλών μελών της, που θεωρούσαν ανοσιούργημα την είσοδο της στο Πανεπιστημίο, τελικά επέτρεψε στη Στεφανόπολι να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή. Εκείνη τελικά παρακαλούθησε μόνο λίγους μήνες τα μαθήματα και στη συνέχεια τελείωσε τις σπουδές της στο Παρίσι.
Η δημοσιογράφος στη συνέχεια μέσω της εφημερίδας της ενεπλάκη σε όλες τις σημαντικές πολιτικές εξελίξεις, με κορυφαίο της επίτευγμα μέσα από μια σειρά άρθρων να πετύχει τη θεμελίωση της άποψης στο διεθνή τύπο ότι τα Δωδεκάνησα είναι αμιγώς ελληνικά. Μάλιστα μέσα από τα άρθρα της καθιέρωσε την ονομασία για τα νησιά “Δωδεκάνησα” που έως τότε ήταν γνωστά ως “Ανατολικές Σποράδες”. Σήμερα το σπίτι ανήκει στη Χ.Α.Ν. και δυστυχώς παραμένει εγκαταλελειμμένο και αναξιοποίητο όπως και πολλά άλλα στο κέντρο της πόλης. (Αναπήρων Πολέμου 3, Κολωνάκι)
Όλα τα παραπάνω αξιοθέατα, όπως έχουμε ξαναγράψει, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας. Για τους επισκέπτες, είναι ένας τρόπος να ανακαλύψουν την Αθήνα και να κάνουν την επίσκεψή τους μοναδική και εξαιρετική. Αλλά για τους Αθηναίους είναι ένας νέος τρόπος να ανακαλύψουν ξανά την πόλη τους.
