Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης συνίσταται όχι στην αναζήτηση νέων τοπίων, αλλά στην κατοχή νέων ματιών
Marcel Proust, La Prisonnière
Μετά το επιτυχημένο άρθρο μας για τα Secret Sights of Athens, αποφασίσαμε να επεκτείνουμε την έρευνά μας στα προάστια της Αθήνας και προσπαθήσαμε να ανακαλύψουμε μέρη που λίγοι από εμάς γνωρίζουν ότι υπάρχουν. Μερικές φορές, αν και γνωρίζουμε την ύπαρξή τους, δεν αντιλαμβανόμαστε την πραγματική τους σημασία. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε (με χρονολογική σειρά) 6 μοναδικά μέρη στα προάστια της Αθήνας.
Mυκηναϊκός Tάφος των Αχαρνών / Μενιδίου: Ο θολωτός τάφος, που βρίσκεται μόλις 3 χλμ. από το κέντρο της σύγχρονης πόλης του Μενιδίου (στην οδό Φιλαδελφείας), είναι ο πιο εντυπωσιακός και καλύτερα διατηρημένος μυκηναϊκός τάφος στην περιοχή της Αττικής. Ανακαλύφθηκε το 1879 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, μόλις τρία χρόνια μετά τις εντυπωσιακές ανακαλύψεις του Henry Schliemann στις Μυκήνες. Ο τάφος είναι κτισμένος στην πλαγιά ενός τεχνητού λόφου, είναι υπόγειος και αποτελείται από τρία μέρη: έναν μακρύ κατηφορικό διάδρομο μήκους 27 μ. και πλάτους 3 μ., μια στενότερη είσοδο και τον κύριο θάλαμο ταφής. Για την κατασκευή του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν οικοδομικά υλικά από λατομεία της περιοχής. Ο τάφος ανήκε στην οικογένεια ενός τοπικού άρχοντα.
Πολλά αντικείμενα της μυκηναϊκής περιόδου βρέθηκαν μέσα στον τάφο: πήλινα και πέτρινα αγγεία, χάλκινα όπλα, ελεφαντόδοντα, σφραγίδες από ημιπολύτιμους λίθους, κοσμήματα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, γυαλί και φαγεντιανή. Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων ευρημάτων του τάφου είναι μια λύρα ελεφαντόδοντου και ένα οδοντωτό κράνος. Η λύρα, η καλύτερα συντηρημένη από τις δύο που βρέθηκαν στον θάλαμο ταφής, ήταν οκτάχορδη ή επτάχορδη, διακοσμημένη με ανάγλυφες σφίγγες στη βάση της. Είναι ένα σπάνιο και πολύτιμο εύρημα αναφορικά με τη γνώση μας για την μουσική στην αρχαιότητα. Τα σημαντικότερα ευρήματα του τάφου εκτίθενται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Φραγκομονάστηρο: Μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από τη Μονή Καισαριανής στον Υμηττό, βρίσκεται ο λόφος των Ταξιαρχών με υπέροχη θέα στον Σαρωνικό Κόλπο. Στο κέντρο του λόφου δεσπόζει η Εκκλησία του Αγίου Μάρκου, γνωστή και ως Φραγκομονάστηρο. Η εκκλησία αυτή είναι η μόνη που σώθηκε μερικώς από τις προηγούμενες τέσσερις Βυζαντινές βασιλικές που χτίστηκαν στον ίδιο χώρο (η παλαιότερη χτίστηκε τον 5ο ή 6ο αιώνα). Το μικρό βυζαντινό παρεκκλήσι μετατράπηκε σε λατινική εκκλησία προς τιμήν του Αγίου Μάρκου από τους Ενετούς του Morosini μετά την κατάληψη της Αθήνας το 1687. Οι Ενετοί έμειναν μόνο λίγους μήνες στην Αθήνα πριν εγκαταλείψουν την εκκλησία.
Μετά την αναχώρησή τους, οι μοναχοί της γειτονικής ορθόδοξης Μονής Καισαριανής το ονόμασαν δυσφημιστικά Φραγκομονάστηρο και το άφησαν να καταρρεύσει. Κατά τη διάρκεια του 17ου ή του 18ου αιώνα έχτισαν εκεί κοντά το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που σώζεται σε σχεδόν άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα. Το Φραγκομονάστηρο και ο λόφος Ταξιαρχών είναι μια ευχάριστη έκπληξη για όσους περπατούν στο δάσος της Καισαριανής, γιατί βλέπουν μια από τις λίγες αποδείξεις της περιόδου της κατοχής της Αθήνας από τον Morosini και τα στρατεύματά του.
Γέφυρα ή Γεφυράκι Δουκίσσης Πλακεντίας: Η μαρμάρινη πετρόχτιστη γέφυρα πάνω από το ρέμα του Χαλανδρίου, μεταξύ Βριλησσίων και Μελισσίων (στην οδό Δούκισσης Πλακεντίας), κρυμμένη πίσω από πυκνή βλάστηση, έχει χάσει την παλιά της αίγλη. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα να προδώσει την παλαιότητα, το μεγαλείο και την εξαιρετική ποιότητα της κατασκευής της παλαιότερης διατηρημένης γέφυρας στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1836 με χρηματοδότηση από τη Sophie de Marbois-Lebrun, τη διάσημη Δούκισσα της Πλακεντίας σε σχέδια του μηχανικού Αλέξανδρου Γεωργαντά.
Η γέφυρα χτίστηκε πιθανώς για να κάνει την διαδρομή προς τον πύργο της Δούκισσας στην Πεντέλη γρηγορότερη και ευκολότερη. Ταυτόχρονα, διευκόλυνε τη μεταφορά μαρμάρου από το λατομείο της Πεντέλης στο κέντρο της πόλης για την κατασκευή των παλατιών του Βασιλιά Όθωνα. Η γέφυρα σήμερα έχει μήκος περίπου 39,50 μ., με ωφέλιμο πλάτος 3,30 μ. και συνολικό ύψος 10,40 μ. από το βαθύτερο σημείο του ρέματος. Τα μαρμάρινα στηθαία και στις δύο πλευρές έχουν αφαιρεθεί για να διευκολύνουν τη διέλευση των αυτοκινήτων. Αν και οι κάτοικοι της γειτονιάς διασχίζουν τη γέφυρα καθημερινά, λίγοι από αυτούς γνωρίζουν την ιστορία και τη σημασία αυτής της ένδοξης γέφυρας.
Άγιος Λουκάς και η Μικρή Βαυαρία: Όταν ο Βασιλιάς Όθωνας ήρθε στην Ελλάδα, έφερε μαζί του από τη Βαυαρία 33 άτομα (αυλικούς και μισθοφόρους), στους οποίους παραχώρησε ένα σπίτι και 40 στρέμματα στην περιοχή του σημερινού Ηράκλειου, το οποίο τότε ονομαζόταν Αράκλι. Η περιοχή επιλέχθηκε από τον ίδιο τον Όθωνα για το εξαιρετικό κλίμα της προκειμένου για να χτίσει την εξοχική κατοικία του. Έτσι, το 1837, ο Όθωνας ίδρυσε τη Βαυαρική Στρατιωτική Αποικία του Ηρακλείου. Η καθολική εκκλησία του Αγίου Λούκα άρχισε να κατασκευάζεται το 1842, με χρηματοδότηση από τον πατέρα του Όθωνα, Βασιλιά Λουδοβίκου Α’ της Βαυαρίας. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1845, κάνοντας τον Άγιο Λουκά την δεύτερη καθολική εκκλησία που λειτούργησε στην Αττική (η πρώτη χτίστηκε στον Πειραιά το 1839 από μετανάστες από τη Σύρο). Οι Βαυαροί ενσωματώθηκαν πλήρως στην αθηναϊκή κοινωνία, δίνοντας στα παιδιά τους αρχαία ελληνικά ονόματα και εξελληνίζοντας τα επώνυμα τους.
Ωστόσο, στην περιοχή δόθηκε το ψευδώνυμο Γερμανοχώρι από τους κατοίκους των γύρω περιοχών. Μεταξύ των πρώτων κατοίκων του Ηρακλείου ήταν ο Ιωάννης Κάρολος Φιξ, ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον «βαρόνο» της ελληνικής μπύρας – εδώ έφτιαξε το πρώτο μικρό ζυθοποιείο του (1858), προτού το μεταφέρει πρώτα στο Κολωνάκι και το 1893 στο γνωστό κτίριο στην Λεωφόρο Συγγρού. Σήμερα αυτό που βασικά έχει απομείνει από τη Μικρή Βαυαρία (γύρω από την πλατεία Μανδηλάρα) είναι ο Άγιος Λουκάς, στην αυλή του οποίου ο επισκέπτης μπορεί να δει τη μόνη προτομή του Βασιλιά Όθωνα που έχει διασωθεί. Επίσης απέναντι από την εκκλησία βρίσκεται το ερειπωμένο κτίριο του πρώτου ζυθοποιείου του Φιξ, ενώ πίσω από την εκκλησία υπάρχει ένα καθολικό νεκροταφείο και μια έκταση 27 στρεμμάτων, που ήταν η κατοικία του Φιξ, η οποία σήμερα διεκδικείται από τον Δήμο Ηρακλείου. Ευχάριστη λεπτομέρεια είναι το μνημείο των πεσόντων ηρώων των Ελληνικών εθνικών πολέμων που βρίσκεται στην απέναντι πλατεία, όπου μπορείτε να δείτε γραμμένα τα ονόματα Βαυαρών όπως Βάγγερ, Μύλλερ και Πιτλίγγερ.
Λόφος Ιππίου Κολωνού: O αρχαίος Κολωνός (που σημαίνει λόφος) βρισκόταν βόρεια του κέντρου της Αρχαίας Αθήνας και επεκτεινόταν στην πεδιάδα του Κηφισού. Ονομάστηκε «Ίππιος» από τον ναό του Ιππίου Ποσειδώνα που ήταν ο προστάτης της περιοχής. Πιθανολογείται ότι ο Σοφοκλής, ο διάσημος τραγωδός, γεννήθηκε επίσης στον Κολωνό, καθώς αναφέρεται στην περιοχή στην τραγωδία του “Οιδίπους επί Κολωνώ”. Μια μικρή μαρμάρινη πλάκα πάνω σε ένα βράχο στο δρόμο προς την κορυφή του λόφου (που βρίσκεται μεταξύ των οδών Διστόμου, Ηλέκτρας, Ιωαννίνων και Καπανέως), υπενθυμίζει την καταγωγή του τραγικού ποιητή από την περιοχή. Στην κορυφή του λόφου ο επισκέπτης μπορεί να δει τον περιφραγμένο χώρο με τα ταφικά μνημεία δύο μεγάλων φιλελλήνων. Το πρώτο ανήκει στον Γερμανό ποιητή Wilhelm Mueller, ο οποίος θάφτηκε εδώ το 1840 σύμφωνα με την επιθυμία του. Το επιτύμβιο μνημείο είναι έργο του διάσημου αρχιτέκτονα Christian Hansen. Το δεύτερο μνημείο είναι μια εντυπωσιακή μαρμάρινη υδροφόρος που αποτελεί το ταφικό μνημείο του Γάλλου αρχαιολόγου Charles Lenormant.
Ο Lenormant, άριστος γνώστης των αρχαίων ελληνικών, έκανε δύο μεγάλες αρχαιολογικές αποστολές στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του στην Ελλάδα οργάνωσε ένα αρχαιολογικό συμπόσιο στην Ακαδημία Πλάτωνος, αλλά λίγες μέρες μετά πέθανε. Ο ξαφνικός θάνατος του φιλέλληνα Lenormant συγκλόνισε ολόκληρη τη χώρα. Κατόπιν αιτήματος του Δημοτικού Συμβουλίου, το 1859 ο δήμαρχος Αθηναίων, Γεώργιος Σκούφος, απηύθυνε επιστολή στον γιο του αποθανόντος, ζητώντας η καρδιά του Lenormant να ταφεί σε ένα ιδιαίτερο μέρος στην Ακαδημία Πλάτωνος και συγκεκριμένα στην κορυφή του λόφου του Ιππίου Κολωνού. Το αρχικό μνημείο, που σχεδιάστηκε από Γάλλο γλύπτη και ανεγέρθηκε το 1860, ήταν μια μαρμάρινη υδροφόρος, που μοιάζει με τα αρχαία ελληνικά ταφικά μνημεία. Ωστόσο, επειδή ο λόφος ήταν έρημος την εποχή εκείνη, το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως στόχος σκοποβολής. Με πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων, ο Μιχάλης Τόμπρος δημιούργησε ένα αντίγραφο του μνημείου το 1936. Σήμερα ο λόφος, που στεγάζει και ένα υπαίθριο θέατρο, είναι ένα καταπράσινο και ήσυχο μέρος για μια ευχάριστη βόλτα κοντά στο κέντρο της πόλης.
Τα Πέτρινα του Χαροκόπου: Ο οικισμός της Καλλιθέας (ο οποίος αργότερα έγινε ανεξάρτητος δήμος) ήταν η πρώτη απόπειρα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους για μια οργανωμένη επέκταση του πολεοδομικού σχεδίου της Αθήνας. Η γέννηση της Καλλιθέας ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1883, με την ίδρυση μιας κρατικής κατασκευαστικής εταιρείας που αγόρασε 910 στρέμματα στην περιοχή. Για το νέο προάστιο της Καλλιθέας, εγκρίθηκε ένα πολεοδομικό σχέδιο το οποίο τροποποιήθηκε πολλές φορές και τελικά υλοποιήθηκε μόνο σε ένα μικρό μέρος του. Από τις πλατείες, μόνο η σημερινή πλατεία Κύπρου και η κεντρική πλατεία Δαβάκη, παρέμειναν στην αρχική τους θέση. Το 1909 η ίδια εταιρεία έχτισε στην περιοχή του Χαροκόπου 50 ίδιες διώροφες πέτρινες κατοικίες εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, βασισμένες σε σχέδια του διάσημου Γερμανού αρχιτέκτονα Ernst Ziller. Αυτά τα σπίτια προορίζονταν να προσελκύσουν αγοραστές από την τότε μεσαία τάξη της πόλης.
Σήμερα, από τα πέτρινα σπίτια, μόνο τέσσερα σώζονται στη μικρή οδό Ρήγα Φεραίου (κάθετη στην οδό Χαροκόπου) και κατοικούνται έως σήμερα. Τα σπίτια αποτελούνται από δύο συγκροτήματα κατοικιών με ξεχωριστές εισόδους και εσωτερικές αυλές. Απέναντι από τα διώροφα πέτρινα σπίτια, στον ίδιο δρόμο, υπάρχει ένα άλλο οικιστικό σύνολο με πανομοιότυπα διώροφα σπίτια μετέπειτα κατασκευής (1912-1930) και διαφορετικού αρχιτεκτονικού στυλ. Όλα αυτά τα όμορφα σπίτια σε αυτόν τον μικρό δρόμο είναι μια ευχάριστη έκπληξη καλού γούστου σε ένα προάστιο της πόλης, όπου η αστική ανάπτυξη κατέστρεψε κάθε αισθητική στο βωμό της γρήγορης επέκτασης και του κέρδους, μετατρέποντας την Καλλιθέα σε μια απρόσωπη αστική περιοχή.
Όλα τα παραπάνω αξιοθέατα αποτελούν μέρος της ιστορίας της Αθήνας και των προαστίων της. Ας δούμε την πόλη μας και τις γειτονιές της με νέα μάτια και ας ανακαλύψουμε περισσότερα κρυμμένα μυστικά.
Περιμένουμε τις προτάσεις σας για να ανακαλύψουμε και άλλες άγνωστες γωνιές αυτής της μοναδικής πόλης.