Μετά τη σειρά των άρθρων μας για τα μυστικά και άγνωστα στο ευρύ κοινό αξιοθέατα της Αθήνας και των προαστίων της, θελήσαμε να διευρύνουμε την αναζήτηση μας στον Πειραιά. Το λιμάνι της αρχαίας Αθήνας με τη δική του σημαντική ιστορία και τη ξεχωριστή προσωπικότητα έχει πολλά γνωστά και άγνωστα αξιοθέατα τα οποία ο επισκέπτης αξίζει να ανακαλύψει. Το δυσάρεστο στην περίπτωση του Πειραιά είναι πως πολλά από τα αρχαία μνημεία μπαζώθηκαν ή παραμεληθήκαν, νεοκλασικά κτίρια κατεδαφίστηκαν και σημαντικά τοπόσημα χάθηκαν, στο βωμό του εκσυγχρονισμού και της ασύδοτης οικοδομικής ανάπτυξης (κυρίως κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970). Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε 7 σημαντικά αξιοθέατα του Πειραιά (με χρονολογική σειρά) το καθένα με τη δική του ιστορία, τα οποία οι περισσότεροι κάποια στιγμή έχουμε δει χωρίς όμως να γνωρίζουμε τη σημασία τους.
ΣΗΡΑΓΓΙΟ
Το Σηράγγιο (ή Σηραγγείον) είναι ένα φυσικό σπήλαιο που βρίσκεται στη νότια ακτή της Καστέλλας και συγκεκριμένα στην παραλία Βοτσαλάκια, η οποία παλαιότερα ήταν γνωστή ως “παραλία του Παρασκευά” από το όνομα του ιδιοκτήτη κοσμικής ταβέρνας που υπήρχε εδώ. Για τον λόγο αυτό το σπήλαιο είναι γνωστό και ως “σπηλιά του Παρασκευά” (ή ακόμη παλαιότερα ως “σπηλιά του Λαλαούνη”). Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές το όνομά του οφείλεται στον αρχαίο ήρωα Σήραγγο, ο οποίος ίδρυσε εδώ ιερό. Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το σπήλαιο ήταν η προϊστορικοί Μινύες προερχόμενοι από τον Βοιωτικό Ορχομενό, ενώ το αρχαιότερο εύρημα μέσα στο σπήλαιο αποτελεί ένας πώρινος βωμός αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ. ο χώρος διαμορφώθηκε σε δημόσιο λουτρό.
Η υπόγεια αυτή κατασκευή που εκτείνεται για περίπου 12 μέτρα μέσα στο βράχο, έχει δύο μεγάλους θαλάμους και σήρραγες, όπου είχαν λαξευτεί πάγκοι, κόγχες , δεξαμενή και κανάλι αποστράγγισης για τις ανάγκες του λουτρού. Η έρευνα στο σπήλαιο, που ανακαλύφθηκε το 1897, αποκάλυψε δυο σημαντικά ψηφιδωτά σε δυο σημεία του δαπέδου. Το μεν πρώτο αναπαριστά τον Σήραγγο ή τον Γλαύκο (σε άρμα με τέσσερα άλογα) και το δε δεύτερο την Σκύλλα. Ο χώρος υπέστη μετατροπές κατά τη Ρωμαϊκή Περίοδο ενώ κατά την δεκαετία του 1920 μετατράπηκε σε ταβέρνα. Τέλος κατά τη δεκαετιά του 1960 (και ως το 1968) διαμορφώθηκε σε λαϊκό κέντρο με το όνομα “Σπηλιά” όπου εμφανίστηκαν πολλοί διάσημοι τραγουδιστές της εποχής. Σήμερα δυστυχώς το σπήλαιο παραμένει κλειστό στο κοινό και τα σημάδια της εγκατάλειψης είναι εμφανή στον χώρο. (Παραλία Βοτσαλάκια, Καστέλλα)
ΝΕΩΣΟΙΚΟΙ ΖΕΑΣ
Οι νεώσοικοι ήταν παραθαλάσσια οικοδομήματα που είχαν σκοπό την ανέλκυση και φύλαξη των πλοίων της Αρχαίας Αθήνας, όταν αυτά δεν επιχειρούσαν στη θάλασσα. Ήταν μεγάλα κλειστά υπόστεγα με δίρριχτη στέγη, το πάτωμα των οποίων ήταν εφοδιασμένο με ένα ξύλινο δάπεδο που αλειφόταν με λίπος. Με τον τρόπο αυτό η καθέλκυση του πλοίου γινόταν εύκολα από το πλήρωμα καθώς αυτό γλιστρούσε επάνω στα ξύλα. Σε κάθε νεώσοικο έμπαιναν συνήθως δύο πλοία με την πλώρη προς τη θάλασσα. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές στο λιμάνι της Ζέας υπήρχαν 196 νεώσοικοι αποτελώντας το μεγαλύτερο ναύσταθμος της Αθήνας. Η αρχαία Ζέα τειχίστηκε και μετατράπηκε σε ναυτική βάση στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.. Εκτός από τους νεώσοικους υπήρχε μεγάλος αριθμός βοηθητικών κτιρίων, όπως στρατώνες, αποθήκες, σκευοθήκες καθώς και χώροι για τη σίτιση και διασκέδαση των πληρωμάτων.
Σήμερα ένα από τα σημεία όπου οι αρχαίοι νεώσοικοι έχουν αποκαλυφθεί και είναι εμφανείς, βρίσκεται στο υπόγειο μιας μεταπολεμικής πολυκατοικίας επί της Ακτής Μουτσοπούλου (στη συμβολή της με την οδό Σηραγγείου) και συνεχίζεται ακριβώς διπλά κάτω από το προαύλιο σχολείου. Ο κάθε ένας από τους συγκεκριμένους νεώσοικους ήταν στεγασμένος και αποτελούνταν από έναν επικλινή διάδρομο μήκους περίπου 44 μέτρων που έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Δυστυχώς ούτε αυτοί οι χώροι είναι επισκέψιμοι αλλά από τις τζαμαρίες που υπάρχουν επί του δρόμου μπορείς να τους δεις αρκετά καθαρά. (Ακτή Μουτσοπούλου, Πασαλιμάνι)
ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΥΛΕΣ TOY ΠΕΙΡΑΙΑ
Ένα από τα σημαντικότερα οικοδομικά έργα της Αρχαίας Αθήνας ήταν η κατασκευή των τειχών της πόλης, που ξεκίνησε με την οχύρωση του λιμανιού του Πειραιά και συνεχίστηκε με την κατασκευή των Μακρών Τειχών που ένωναν τον Πειραιά με την Αθήνα. Μετά την ήττα τους στον Πελοποννησιακό Πόλεμο το 404 π.Χ., οι Αθηναίοι υποχρεώθηκαν από τους Σπαρτιάτες να κατεδαφίσουν τα τείχη, τα οποία στη συνέχεια σε μεγάλο μέρος τους αποκαταστάθηκαν από τον Κόνωνα το 394 π.Χ..Τα τμήματα των τειχών που είναι εμφανή σήμερα σε διάφορα σημεία του Πειραιά ανάγονται στην εποχή του Κόνωνα και αποτελούσαν μέρος των Κονώνειων Τειχών. Κατά μήκος της οχύρωσης του λιμανιού υπήρχαν διάφορες πύλες, αλλά η πιο γνωστή ήταν η Πύλη του Άστεως στα δυτικά, καθώς από αυτή περνούσε ο αμαξιτός δρόμος μεταξύ Αθήνας και Πειραιά.
Σήμερα ο χώρος της Πύλης του Άστεως περικλείεται από τις οδούς Πύλης, Ευριπίδου, Διστόμου και 34ου Συντάγματος Πεζικού. Εκατό μέτρα από την πύλη αυτή κατασκευάστηκε αργότερα η Δια Μέσου Πύλη και οι δύο μαζί αποτελούσαν τις Αστικές Πύλες του Πειραιά. Έως τις αρχές του 20ου αιώνα τμήματα των Αστικών Πυλών ήταν ορατά, αλλά επί δημαρχίας ΑριστείδηΣκυλίτση μεγάλο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου μπαζώθηκε προκειμένου να κατασκευαστούν αποθήκες, πολυώροφα κτίρια και δρόμοι, με αποτέλεσμα να διασωθούν μόνο λίγα τμήματα των αρχαίων τειχών και πυλών, όπως οι βαθμιδωτοί οχυρωματικοί κυκλικοί πύργοι. Το 1996 ξεκίνησαν ανασκαφές για την ανάδειξη των αρχαίων πυλών και την δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου, το οποίο όμως ακόμη και σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί. (34ου Συντάγματος Πεζικού & Πύλης, Πειραιάς)
ΣΚΕΥΟΘΗΚΗ TOY ΦΙΛΩΝΟΣ
Η σημερινή εικόνα της Σκευοθήκης του Φίλωνος δεν μαρτυρά σε τίποτα τη μεγαλοπρέπεια του σημαντικού αυτού κτιρίου. Η Σκευοθήκη αποτελούσε ένα από τα λαμπρότερα κτίρια του αρχαίου λιμανιού του Πειραιά, το οποίο χτίσθηκε κατά το χρονικό διάστημα 346 – 328 π.Χ.. Μάλιστα στο Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας εκτίθεται η ενεπίγραφη στήλη που περιγράφει τους όρους κατασκευής του κτιρίου από τους αρχιτέκτονες Φίλωνα από την Ελευσίνα και Ευθύδομο από την Αθήνα. Περιγράφονται με ιδιαίτερη ακρίβεια τα βασικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής μορφής του οικοδομήματος, γεγονός που βοήθησε τους μελετητές στη ακριβή σχεδιαστική αναπαράσταση του. Το κτίριο της Σκευοθήκης χρησιμοποιούνταν σαν αποθήκη υλικών για τον εξοπλισμό των πλοίων. Συγκεκριμένα υπολογίζεται ότι συγκέντρωνε πολεμικό υλικό που επαρκούσε για 150 πλοία, ενώ συνολικά εξυπηρετούσε τις ανάγκες 400 πλοίων.
Σύμφωνα με την πιθανότερη εκδοχή η Σκευοθήκη είχε μήκος 405 μέτρα, πλάτος 55 μέτρα και ύψος 30 μέτρα. Ο φωτισμός γινόταν από 36 παράθυρα σε κάθε πλευρά και υπήρχαν 2 μεγάλες χάλκινες θύρες στα δυο άκρα του κτιρίου. Η Σκευοθήκη καταστράφηκε ολοσχερώς το 86 π.Χ. από το Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα. Τα αρχαία μέλη που βλέπουμε σήμερα στο ισόγειο της πολυκατοικίας επί της οδού Υψηλάντου στον αριθμό 170 (είναι ορατά και από την οδό Κουντουριώτου) αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια εκσκαφής για την ανέγερση της πολυκατοικίας (1988-89) και αποτελούσαν τη βόρεια είσοδός της, με τη διπλή θύρα και τις απαρχές των κιονοστοιχιών του κεντρικού διαδρόμου. Δυστυχώς ο χώρος αν και έχει διαμορφωθεί και φέρει σήμανση του Υπουργείου Πολιτισμού δεν είναι επισκέψιμος και μπορείς να τον δεις μόνο μέσα από στις σιδεριές ή την τζαμαρία της εισόδου της πολυκατοικίας. (Υψηλάντου 170, Πασαλιμάνι)
ΟΙΚΙΑ ΠΑΤΣΙΑΔΟΥ (ΣυΝΟΙΚΙΑ ΤΣΙΛΛΕΡ)
Ο μεγάλος αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ εκτός από την Αθήνα, στις αρχές της δεκαετίας του 1870 δραστηριοποιήθηκε και στην περιοχή του Πειραιά και συγκεκριμένα στην περιοχή της Ζέας. Αγόρασε μια έκταση στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Πλατεία Αλεξάνδρας, στην οποία έκτισε μια δική του κατοικία (στην θέση της σημερινής εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης), αλλά και μια σειρά από εξοχικές κατοικίες που νοίκιαζε σε εύπορους Αθηναίους και Πειραιώτες, και τις οποίες αργότερα πούλησε. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η περιοχή να πάρει το όνομα Συνοικία Τσίλλερ ή Συνοικία των Επαύλεων. Αυτή είναι η γειτονιά που περιγράφει και η Πηνελόπη Δέλτα στο βιβλίο της Τρελαντώνης. Σύμφωνα με την περιγραφή της “στο πρώτο, το μεγάλο σπίτι, κάθονταν ο Βασιλέας, στο δεύτερο μια Ρωσίδα, κυρία της τιμής της Βασίλισσας, στο τρίτο ο Αντώνης με τ’ αδέλφια του… και στ’ άλλα παρακάτω διάφοροι άλλοι…”.
Δυστυχώς από τη μοναδική αυτή συνοικία το μόνο σπίτι που σώζεται έως σήμερα είναι η Οικία Πατσιάδου (-η), στη γωνία της Ακτή Κουντουριώτου απέναντι από την Πλατεία Αλεξάνδρας. Βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν αποτελούσε μια από τις αρχικές κατοικίες του Τσίλλερ, αλλά χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα δύο δεκαετίες μετά. Το κτίριο ήταν η οικία του αλευροβιομήχανου Παναγιώτη Πατσιάδη και αποτελείτο από δύο αυτόνομα τμήματα. Ο επάνω όροφος του κτιρίου φιλοξενούσε για αρκετά χρόνια το Ιταλικό Προξενείο του Πειραιά, ενώ στο ισόγειο υπήρχε το διάσημο καφενείο του Καραντάση. Σήμερα το κτίριο έχει χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο αλλά δεν χρησιμοποιείται και δεν είναι επισκέψιμο. (Ακτή Κουντουριώτου, Πασαλιμάνι)
ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΙΚΕΝΤΙΟΥ
Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης στην Πλατεία Αλεξάνδρας στο Πασαλιμάνι αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς εκκλησίες του Πειραιά, ειδικά για την τέλεση γάμων και βαπτίσεων. Η δημοφιλής αυτή εκκλησία κρύβει μια περίεργη ιστορία, καθώς και ένα παρεκκλήσιο που δεν τα γνωρίζουν όλοι οι επισκέπτες της. Η εκκλησία κτίστηκε από το 1936 έως το 1938, στο οικόπεδο της πρώην οικίας Τσίλλερ, από τον Ιταλό Βιτσέντζο (Βικέντιο) Καϊβάνο που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, προς τιμήν της Πειραιώτισσας συζύγου του, Αικατερίνης Λεμπέση (η οποία είχε πεθάνει το 1934). Χρειάστηκε πολύ επιμονή από τον Καϊβάνο καθώς αρχικά προσπάθησε να πάρει άδεια να χτίσει την εκκλησία επί της πλατείας και στη συνέχεια (αφού δεν τα κατάφερε) να αγοράσει το οικόπεδο του Τσίλλερ από τον βιομήχανο Σπυράκη. Στο υπόγειο της εκκλησίας έχτισε το παρεκκλήσιο του Αγίου Βικεντίου, στο οποίο υπήρχε κρύπτη μέσα στην οποία τοποθέτησε ένα φέρετρο από τσίγκο και μολύβι με το ταριχευμένο σώμα της γυναίκας του. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Καϊβάνο κάθε φορά που γύριζε στον Πειραιά κλεινόταν για ώρες στην κρύπτη προκειμένου να θρηνήσει τη γυναίκα του.
Παραμονές όμως του ελληνικοιταλικού πολέμου η ιστορία του παρεκκλησίου πήρε μια απρόσμενη τροπή. Η βρετανική αντικατασκοπεία εντόπισε παράξενα κρυπτογραφημένα σήματα που εκπέμπονταν από την περιοχή γύρω από την εκκλησία. Βασισμένες σε αυτά τα στοιχεία οι ελληνικές αρχές έκαναν έφοδο στην εκκλησία και ανακάλυψαν στην κρύπτη και συγκεκριμένα μέσα στο φέρετρο έναν τεχνολογικά εξελιγμένο για την εποχή ραδιοπομπό. Έτσι όταν ο Καϊβάνο επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολη συνελήφθη και δικάστηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας. Γνωρίζοντας αυτή την ιστορία είναι σίγουρο ότι την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στην εκκλησία θα αναζητήσετε τόσο την εικόνα (που βρίσκεται αριστερά του ιερού), όσο το παρεκκλήσιο του Αγίου Βικεντίου. (Ακτή Κουντουριώτου & Βολανάκη, Πασαλιμάνι)
HELLAS LIBERTY
Αν και πολλοί είναι οι επισκέπτες στο λιμάνι του Πειραιά, λίγοι είναι αυτοί που έχουν προσέξει το εντυπωσιακό πλοίο Hellas Liberty, που βρίσκεται δεμένο στην Ακτή Βασιλειάδη. Ακόμα λιγότεροι είναι εκείνοι που γνωρίζουν την ιστορική σημασία αυτού του πλοίου. Το συμβολικό όνομα “Liberty” δόθηκε σε μια κατηγορία φορτηγών πλοίων 10.000 τόνων περίπου, που σχεδιάστηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο και κατασκευάστηκαν μαζικά στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με σκοπό να καλύψουν τη διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη των συμμαχικών δυνάμεων για τη μεταφορά αγαθών και πολεμικών εφοδίων. Περισσότερα από 2.720 πλοία τέτοιου τύπου ναυπηγήθηκαν στις Η.Π.Α. σε ένα διάστημα τεσσάρων ετών. Ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός πλοίων που ακόμη και σήμερα είναι δύσκολο να επιτευχθεί παρά την εξελιγμένη τεχνολογία. Τα πλοία αυτά μετά το τέλος του πολέμου και για 25 χρόνια έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στην εδραίωση και ανάπτυξη της Ελληνικής Ναυτιλίας καθώς χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τους Έλληνες πλοιοκτήτες.
Το Hellas Liberty αποτελεί ένα από τα 3 εναπομείναντα πλοία Liberty, το οποίο η κυβέρνηση των ΗΠΑ δώρισε στην Ελλάδα το 2007. Το πλοίο έφθασε ρυμουλκούμενο στον Πειραιά τον Ιανουάριο του 2009 και οι εργασίες αποκατάστασης του περατώθηκαν τον Ιούλιο του 2010. Σήμερα το πλοίο αποτελεί ένα μουσείο ανοιχτό για το κοινό, στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να μάθει στοιχεία για ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Ελληνικής Ναυτιλίας καθώς να παρακολουθήσει βίντεο με την ιστορία του πλοίου [για περισσότερες πληροφορίες www.hellasliberty.gr]. (Ακτή Βασιλειάδη – Πύλη Ε2, Λιμάνι Πειραιά)
Όπως αναφέραμε και στην αρχή ο Πειραιάς έχει μια σημαντική ιστορία άρρηκτα δεμένη με την ιστορία της Αθήνας και σίγουρα τα μνημεία του αξίζουν μιας καλύτερης τύχης. Ακόμα και έτσι όμως αξίζει να αναζητήσετε και ανακαλύψετε αυτά τα μοναδικά 7 σημεία της πόλης.
Ο Πειραιάς είναι και ένας άριστος προορισμός για σύντομη απόδραση. Στην περίπτωση αυτή μια άψογη λύση διαμονής είναι το ξενοδοχείο Savoy Hotel Piraeus. Το Savoy Hotel βρίσκεται σε εξαιρετική θέση στο κέντρο του Πειραιά και σε κοντινή απόσταση τόσο από τον κεντρικό λιμένα, όσο και από το Πασαλιμάνι και τη Φρεαττύδα. Διαθέτει μοντέρνα δωμάτια και ένα εξαιρετικό εστιατόριο.
Επισκεφτείτε το “Travel Shop” και οργανώστε το επόμενο ταξίδι
