Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης στο Πέραμα είναι μια άγνωστη κιβωτός της παράδοσης και του πολιτισμού μας και αναμφίβολα το καλύτερο ναυτικό μουσείο στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως παραμένει μακριά από το ευρύ κοινό.
Το Μουσείο αποτελεί το δημιούργημα ανθρώπων με μεράκι και αγάπη για την θάλασσα και την ελληνική ναυτοσύνη. Ο σκοπός του είναι η συλλογή, συντήρηση, φύλαξη και έκθεση πάσης φύσεως κειμηλίων και λοιπών αντικειμένων που σχετίζονται με τη ναυτική παράδοση των Ελλήνων.
Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα με άρρηκτους, όχι μόνο ιστορικούς και οικονομικούς, αλλά υπαρξιακούς δεσμούς με την θάλασσα, η λειτουργία ενός θεματοφύλακας της ναυτικής παράδοσης είναι επιβεβλημένη. Διότι με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η διατήρηση της παράδοσης και του πολιτισμού και η μεταλαμπάδευσής τους στις επόμενες γενεές.
Όταν δεχθήκαμε την πρόσκληση του γενικού διευθυντή του Μουσείου κ. Γεώργιου Μαρκογιάννη να επισκεφθούμε το Μουσείο, η αλήθεια είναι ότι δεν ξέραμε την να περιμένουμε. Μετά όμως την ξενάγηση και την παρουσίαση των εκθεμάτων, το μόνο που νοιώσαμε ήταν θαυμασμός. Tαυτόχρονα μας κυρίευσε η επιθυμία να διαδώσουμε την ύπαρξη του Μουσείου και να κάνουμε γνωστό τον πλούτο των εκθεμάτων του. Πιστεύουμε χωρίς να υπερβάλλουμε ότι πρόκειται για το καλύτερο ναυτικό μουσείο στην Ελλάδα που έχουμε επισκεφθεί.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης είναι ένας ιδιωτικός πολιτιστικός φορέας, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 1992. Από τους ιδρυτές του Μουσείου ήταν οι εφοπλιστικές οικογένειες Τυπάλδου και Ποταμιάνου.
Το Μουσείο αρχικά λειτουργούσε στην Πέτρινη Αποθήκη εντός του λιμανιού του Πειραιά (ΟΛΠ). Ο ΟΛΠ είχε προσκαλέσει στον χώρο αυτό το Μουσείο επ’ ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ στη συνέχεια αποφάσισε την διατήρηση του Μουσείου Ναυτικής Παράδοσης εντός του λιμένα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το Μουσείο στεγάζεται σε νέες εγκαταστάσεις του Δήμου Περάματος.
Ο Δήμος Περάματος υλοποιούσε ένα κοινοτικό πρόγραμμα URBAN για την κατασκευή ναυτικού μουσείου. Ο χώρος δε για το μουσείο είχε παραχωρηθεί, εν μέρει, από το Πολεμικό Ναυτικό. Ωστόσο, επειδή ο Δήμος, δεν μπορούσε να δημιουργήσει εκ του μηδενός και να λειτουργήσει το μουσειακό χώρο, ήρθε σε συμφωνία (με αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου) με το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης, ώστε να λειτουργήσουν από κοινού ένα σύγχρονο ναυτικό μουσείο στο Πέραμα.
Μετά την ολοκλήρωση του κτηρίου και την μετακόμιση του Μουσείου, ο χώρος υποδέχεται επισκέπτες από τον Ιούλιο του 2014.
ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Στην πρώτη αίθουσα του Μουσείου εκθέτονται μαρμάρινα, λίθινα και πήλινα αντικείμενα από ναυάγια εμπορικών πλοίων της αρχαιότητας. Ταυτόχρονα, υπάρχουν εκθέματα που έχουν σχέση με την αρχαία ναυτική τεχνολογία. Ξεχωριστή θέση στην ενότητα αυτή κατέχει η Αθηναϊκή Τριήρης, «Αθηνά» (κλίμακα 1:3), που κατασκευάστηκε για το Μουσείο από έλληνες καραβομαραγκούς σε συνεργασία με ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Η τριήρης αυτή αποτελεί την πιο λεπτομερή και ορθή επιστημονικά αναπαράσταση από όσες έχουν κατασκευαστεί στο παρελθόν.
Επίσης ξεχωριστές θέσεις στο αρχαιοελληνικό τμήμα έχουν τα αντίγραφα των τοιχογραφιών από τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης, καθώς και μία από τις πρώτες προσπάθειες αναπαράστασης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Στο βυζαντινό τμήμα παρουσιάζεται ένα μαρμάρινο τέμπλο από την Έφεσο με Βυζαντινούς Δρόμωνες. Το τέμπλο πλαισιώνουν βυζαντινές εικόνες του 16ου –18ου αιώνα με θαλασσινούς Αγίους. Οι εικόνες συμπληρώνουν τον ναό της Παναγιάς της Θαλασσοκρατούσας, καθώς και δύο παρεκκλήσια του Αγίου Εφραίμ και του Αγίου Νικολάου.
Επιπροσθέτως υπάρχουν διάφορα άλλα εκθέματα που σχετίζονται με τη βυζαντινή περίοδο. Από αυτά ξεχωρίζουν οι αναπαραστάσεις σε μικρή κλίμακα του Βυζαντινού Δρόμωνα και του μηχανισμού που εκτόξευε το “υγρό πυρ”.
ΤΑ ΑΤΡΟΜΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΚΑΡΙΑ
Στη δεύτερη μεγάλη αίθουσα του Μουσείου δεσπόζει, σε κλίμακα 1:3, το σημαντικότερο ίσως ελληνικό σκαρί του 18ου αιώνα, η Ψαριανή Γαλλιότα. Επίσης, υπάρχουν προθήκες με ναυτικούς κόμπους, επίσημα ναυτικά έγγραφα, ναυτικά όργανα του 19ου αιώνα, θαλασσογραφίες και πορτρέτα ναυάρχων της Επανάστασης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η προθήκη με τα ναυτικά γιαταγάνια και ασημένια όπλα του Αγώνα.
Τέλος στην ίδια αίθουσα ο επισκέπτης μπορεί να δει το χρηματοκιβώτιο από το πλοίο της Μπουμπουλίνας, καθώς και ένα σκάφανδρο Καλύμνιου σφουγγαρά. Εδώ, εκτίθεται και ο αυθεντικός μηχανισμός με τον οποίο γινόταν παροχή οξυγόνου από το πλοίο προς το σκάφανδρο του δύτη.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ
Στο Μουσείο υπάρχει ακόμα μια σπάνια συλλογή 450 χαρτών του ελλαδικού χώρου και ελληνικών χαρακτικών, που καλύπτουν την περίοδο από το 1490-1900. Η μεγάλη αυτή ενότητα πλαισιώνει την αίθουσα Συνεδρίων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Η συλλογή αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα μιας πολυετούς έρευνας και προσπάθειας απόκτησης των χαρτών από το Μουσείο, από συλλογές και δημοπρασίες από όλον τον κόσμο.
Η ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ
Μια από τις πιο εκτεταμένες συλλογές του Μουσείου, που αναπτύσσεται σε διάφορους χώρους του, είναι αναμφίβολα αυτή που σχετίζεται με τη “χρυσή εποχή” της ναυτιλίας. Εκθέματα σχετικά με το Liberty και πιο σύγχρονα μοντέλα σκαφών αποτυπώνουν την ιστορική αυτή περίοδο. Μία γέφυρα πλοίου με ναυτιλιακά όργανα εποχής, μοντέλα ατμομηχανής, έλικες, άγκυρες, φανοί και όργανα μηχανοστασίου μεταφέρουν τον επισκέπτη στην εποχή της κυριαρχίας της ελληνικής ναυτιλίας.
Την ενότητα αυτή συμπληρώνουν δεκάδες γνήσιες γκραβούρες πλοίων ελληνικών και μεσογειακών χωρών και παραδοσιακά ταπισερί με θαλασσογραφίες. Επίσης, εντύπωση προκαλούν προσωπικά αντικείμενα ναυτικών (όπως ναυτικά φυλλάδια) και αυθεντικά έγγραφα πλοίων. Τέλος, ξεχωριστό έκθεμα αποτελεί ο ασύρματος που χρησιμοποιούσε ο ποιητής Νίκος Καββαδίας ως ασυρματιστής πλοίων.
ΥΔΑΤΙΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Μια ακόμη θεματική ενότητα του Μουσείου με εξαιρετικό ενδιαφέρον για τον επισκέπτη και μοναδική στην Ελλάδα είναι αυτή με τις ποτάμιες και λιμναίες βάρκες. Η συλλογή περιλαμβάνει βάρκες της Παμβώτιδας, του Μεσολογγίου, της Καστοριάς, της Κάρλας, της Φλώρινας, της Κερκίνης, του Έβρου κ.α.. Μάλιστα ένα εξαιρετικό αντίγραφο σε φυσικό μέγεθος μιας πλάβας (είδος βάρκας χωρίς καρίνα) από τα Ιωαννίνα υποδέχεται τους επισκέπτες στην είσοδο του κτιρίου.
Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ LUcien Basch
Στην ούτως ή άλλως εντυπωσιακή συλλογή του Μουσείου έχει προστεθεί τα τελευταία χρόνια η προσωπική συλλογή του διεθνούς φήμης συλλέκτη και επιστήμονα Lucien Basch (1930 – 2018). Τη συλλογή δώρισε στο Μουσείο η οικογένεια του μετά το θάνατο του. Πρόκειται για μια εκτεταμένη συλλογή από αντικείμενα σχετιζόμενα με τα πλοία και τη ναυτική παράδοση από όλα τα μέρη του κόσμου. Από σουβενίρ και χρηστικά αντικείμενα με αφορμή το πρώτο ταξίδι του Τιτανικού, μέχρι παιχνίδια και πίνακες, ο μανιώδης Βέλγος συλλέκτης μέσα από τα ταξίδια τους σ’ όλες τις ηπείρους είχε συγκεντρώσει ένα μοναδικό αρχείο απαράμιλλης ομορφιάς και ανεκτίμητης αξίας. Επίσης, γνωστό είναι το βιβλίο του Basch για την αρχαία ελληνική ναυσιπλοΐα με τίτλο Le musée imaginaire de la marine antique (1987).
ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ
Τέλος, σε μια ενότητα εκθεμάτων που βρίσκεται τόσο στις αίθουσες του Μουσείου όσο και στον εξωτερικό χώρο, ο επισκέπτης θα θαυμάσει τη λαϊκή ναυτική παράδοση. Τη συλλογή συνθέτουν αυθεντικά παραδοσιακά αλιευτικά σκάφη, έργα λαϊκής τέχνης, ναυτικές κασέλες, υφαντά, εργόχειρα και χαλιά με ναυτικές παραστάσεις.
Στο εξωτερικό χώρο του Μουσείου ανάμεσα στα εξαιρετικής κατασκευής ψαροκάικα, βρίσκεται και η βάρκα που χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες των γυρισμάτων της ταινίας Μανταλένα (1960). Η βάρκα αποτελεί δωρεά Γερμανού συλλέκτη.
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει ειδική αναφορά για τον εξωτερικό χώρο του Μουσείου, καθώς εντυπωσιάζει με την ανεμπόδιστη θέα που προσφέρει προς το στενό μεταξύ Περάματος και Σαλαμίνας.
ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Όμως το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης πέρα από τα εκθέματα έχει να παρουσιάσει και ένα σημαντικό επιστημονικό έργο. Στους χώρους του φιλοξενείται εξειδικευμένη βιβλιοθήκη με χιλιάδες ελληνικούς και ξένους τίτλους. Επιπροσθέτως μεταξύ των δραστηριοτήτων του είναι η ερευνητική αλλά και η εκδοτική. Ειδικοί συνεργάτες του Μουσείου, ερευνητές και φοιτητές έχουν συμμετάσχει σε έρευνες του Μουσείου πάνω σε θέματα ναυτικής παράδοσης. Οι έρευνες αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα ένα πλήθος επιστημονικών μελετών να έρθουν στο φως της δημοσιότητας, μέσω εκδόσεων ή ειδικών διαλέξεων που διοργανώνει το Μουσείο με άλλους φορείς.
Από το 1998 έως το 2018 το Μουσείο και τα εκθέματα του έχουν πάρει μέρος σε πολλές διεθνείς εκθέσεις, αποσπώντας πλήθος βραβείων και διακρίσεων.
Τέλος στο χώρο του Μουσείου και υπό την επιστημονική αιγίδα του πραγματοποιείται κάθε χρόνο ημερίδα για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Η ημερίδα γίνεται σε συνεργασία με το Πολεμικό Ναυτικό, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και τον Δήμο Σαλαμίνας.
ΕΝΑΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΥΧΗ
Το Μουσείο αυτή τη στιγμή είναι ανοιχτό στο κοινό μόνο μέσω ομαδικών ξεναγήσεων κατόπιν συνεννοήσεως. Επίσης δέχεται εκπαιδευτικές επισκέψεις από σχολεία. Όπως μας εξήγησε ο διευθυντής του, το Μουσείο έχει έρθει αντιμέτωπο με πολλά γραφειοκρατικά προβλήματα σε σχέση με το Δήμο Περάματος. Τα προβλήματα αυτά καθιστούν δύσκολη τη λειτουργία του και την δυνατότητα επισκέψεων από το ευρύ κοινό. Εμείς δεν μπορούμε να πάρουμε θέση ως προς αυτό. Όμως μπορούμε απερίφραστα να πούμε ότι είναι δεν είναι δυνατόν ένα τέτοιο μουσείο να μην είναι γνωστό και εύκολα προσβάσιμο στο κοινό.
Πρόκειται για ένα σημαντικότατο μουσείο που παρουσιάζει ένα κομμάτι της ιστορίας της Ελλάδας. Όποια προβλήματα υπάρχουν ευχόμαστε να λυθούν, γιατί το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης είναι μια άγνωστη κιβωτός της παράδοσης και του πολιτισμού μας που πρέπει να αποκτήσει τη θέση που της αρμόζει. Η θάλασσα πάντα αποτέλουσε και θα συνεχίζει να αποτέλει αναπόσπαστο κομμάτι της Ελλάδας.
Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης – Τέρμα Αναπαύσεως, Πέραμα
Booking.com
