Εδώ πάνω κατοικεί, χρόνια τώρα, ακέρηα κι αφτιασίδωτη, η Αναπλιώτικη ψυχή.
Θεόδωρος Κωστούρος (1913-1986)
Το Ναύπλιο είναι μια ιστορική πανέμορφη πόλη και η πρωτεύουσα του Νομού Αργολίδας. Από τις αναφορές στην Ελληνική Μυθολογία μέχρι τη σύγχρονη ιστορία, το Ναύπλιο έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία της Πελοποννήσου αλλά και της Ελλάδας εν γένει. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι αποτέλεσε την πρώτη επίσημη πρωτεύουσα του Νέο Ελληνικού Κράτους μετά την Επανάσταση του 1821. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο τις 8 Ιανουαρίου 1828 και η πόλη ξανασχεδιάστηκε, με πολεοδομικό σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη, το οποίο χρησιμοποιούσε ορθογωνική διάταξη, με πλατείες και ευθύγραμμους δρόμους. Από την δεκαετία του 1950 άρχισε η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, η οποία συνεχίζεται έως σήμερα, καθιστώντας το Ναύπλιο έναν από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα. Παρά την μεγάλη τουριστική ανάπτυξη το Ναύπλιο δεν έχασε ποτέ την αυθεντικότητα και τη μοναδική ατμόσφαιρα του, καθώς το ιστορικό κέντρο της πόλης παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο από την εποχή του Καποδίστρια.
Στο κέντρο αυτής της ιστορικής πόλης υπάρχει μια μικρή λαϊκή γειτονιά σκαρφαλωμένη στα βράχια της Ακροναυπλίας. Πρόκειται για τη γειτονιά του Ψαρομαχαλά, που κατοικείται ήδη από την βυζαντινή περίοδο της πόλης (δηλαδή γύρω στις αρχές του 13ου αιώνα), κυρίως από Έλληνες εμπόρους και ψαράδες, στους οποίους οφείλει και την ονομασία του. Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η συνοικία του Ψαρομαχαλά ήταν ίσως η μόνη περιοχή της πόλης όπου συνέχιζαν να κατοικούν Έλληνες, κυρίως ψαράδες, οι οποίοι έδεναν τις βάρκες τους στην μικρή αποβάθρα που βρισκόταν κάτω από τον προμαχώνα των Πέντε Aδελφών. Γι’ αυτό το λόγο η μόνη εκκλησία που επιτρεπόταν από τους Tούρκους να λειτουργεί μέσα στην πόλη ήταν η Aγία Σοφία που βρίσκεται εντός των ορίων της συνοικίας. Σήμερα, ο Ψαρομαχαλάς αποτελεί ένα από τα πιο γραφικά σημεία της παλιάς πόλης του Nαυπλίου, όπου ο επισκέπτης συναντά σπίτια διαφόρων εποχών, άλλα ανακαινισμένα και άλλα σε ερειπιώδη κατάσταση.
Ο συγγραφέας Γιώργος Ρούβαλης ονομάζει τον Ψαρομαχαλά “ψυχή του Ναυπλίου”, γιατί οι κάτοικοι του είναι οι παλαιότεροι του Ναυπλίου και παρά την τουριστική ανάπτυξη διατηρούν ακόμη τις παραδόσεις και τα έθιμα της πόλης. Οι κάτοικοι του Ψαρομαχαλά διακρίνονται για το μοναδικό ευγενές, μαχητικό και σκωπτικό πνεύμα τους, που πηγάζει από την ιστορία της περιοχής και οι ιστορίες από την ζωή τους αποτελούν στην πραγματικότητα την πρόσφατη ιστορία της πόλης.
Τα σπίτια της γειτονιάς έχουν στην πλειοψηφία τους λαϊκό ύφος και χαρακτήρα, ενώ πολλά εξ αυτών έχουν τουρκικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Τα περισσότερα παλαιότερα σπίτια είναι ξύλινες κατασκευές, ασπρισμένα και με απλές εισόδους. Είναι χτισμένα σε ασύμμετρη διάταξη ενώ ανάμεσα τους υπάρχει ένα πολύπλοκο δίκτυο από στενά σοκάκια, περάσματα, μικρά και μεγάλα σκαλοπάτια και ακανόνιστου σχήματος μικρές πλατείες και ανοίγματα.
Αν θέλαμε σήμερα να θέσουμε κάποια όρια μέσα στα οποία βρίσκεται η γειτονιά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκτείνεται από την Οδό Σταϊκοπούλου (η πρώτη παράλληλος από την Πλατεία Συντάγματος προς την Ακροναυπλία) έως τα βράχια της Ακροναυπλίας, και ανάμεσα στην Πλατεία Ψαρομαχαλά (γνωστή ως Λάκκα) και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Οι δύο βασικές προσβάσεις στη γειτονιά από το κέντρο της πόλης είναι τα σκαλοπάτια των Οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Βύρωνος. Ενώ οι δύο βασικοί δρόμοι που την διασχίζουν είναι η Οδός Ζυγομαλά και η Οδός Κωνσταντινουπόλεως. Στο άρθρο μας θα κάνουμε μια περιήγηση στην γειτονιά ξεκινώντας από τα Πέντε Αδέλφια και καταλήγοντας στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Στη διαδρομή θα εντοπίσουμε τα πιο σημαντικά κτίρια και θα ανατρέξουμε σε φωτογραφίες αρχείου συγκρίνοντας τες με το σήμερα.
Ξεκινάμε λοιπόν την περιήγηση μας από τον προμαχώνα των Πέντε Αδελφών (με τα εντυπωσιακά πέντε κανόνια) και ανεβαίνουμε τα σκαλιά που υπάρχουν στην απέναντι πλευρά του δρόμου για να καταλήξουμε στη Λάκκα. Στο σημείο αυτό υπήρχε κάποτε ένα σημαντικό νοσοκομείο για τους φτωχούς, το πρώτο που ιδρύθηκε στην Eλλάδα, κληροδότημα του γνωστού Φλωρεντινού Δούκα των Aθηνών Nerio I Acciaioli. Tο νοσοκομείο λειτουργούσε από το 1394 έως και το τέλος της δεκαετίας του 1940, οπότε και γκρεμίστηκε. Tο μοναδικό απομεινάρι του νοσοκομείου σήμερα αποτελεί το εκκλησάκι των Aγίων Aποστόλων, το οποίο είχε χτισθεί από τους Eνετούς και βρισκόταν αρχικά εντός του περιβόλου του νοσοκομείου.
Από την πλατεία ακολουθούμε την Οδό Ζυγομαλά. Το πρώτο σπίτι που συναντάμε στη δεξιά γωνία του δρόμου, με το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα και τα ξύλινα μπαλκόνια, στεγάζε στο ισόγειο το παντοπωλείο της Οικογένειας Γιαννόπουλου, που από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και για πολλά χρόνια εξυπηρετούσε όχι μόνο τους κατοίκους της γειτονιάς αλλά και του υπόλοιπου Ναυπλίου.
Συνεχίζοντας στην Οδό Ζυγομαλά, μόλις τέσσερα σπίτια μετά και στην αριστερή πλευρά του δρόμου, βλέπουμε ένα ερειπωμένο σπίτι. Το σπίτι αυτό στέγαζε την πολύ γνωστή σε όλη την περιοχή Ταβέρνα του Μπλατσάρα. Ο Βασίλης Βασιλείου, γνωστός ως Μπλατσάρας, ήταν ένας απλός και αγράμματος ψαράς του Ναυπλίου που έπαιζε όπως φαίνεται πολύ καλό μπουζούκι. Η φήμη του ως ταλαντούχου ρεμπέτη είχε κάνει την ταβέρνα σημείο αναφοράς για τους μουσικούς της περιοχής αλλά και αγαπημένο μέρος διασκέδασης για τους κατοίκους της πόλης έως το 1957 οπότε και πέθανε.
Συνεχίζοντας την περιήγησή μας, στην επόμενη διακλάδωση ακολουθούμε αριστερά την Οδό Κωνσταντινουπόλεως. Στο σημείο αυτό στην αριστερή πλευρά του δρόμου πρέπει να υπήρχε το λεγόμενο “στενό του Χρόνη”, στο οποίο σύμφωνα με την παράδοση ζούσε ο Χρόνης ένας μαραγκός που έφτιαχνε φέρετρα και ο οποίος κάθε φορά που αρρώσταινε κάποιος στην γειτονιά έτρεχε να μάθει πόσο σοβαρά ήταν και αν θα πεθάνει. Λίγα μέτρα πιο κάτω στην δεξιά πλευρά του δρόμου συναντάμε το ψηλό Ενετικό πετρόχτιστο δημόσιο κτίριο που πιθανότατα ήταν το Διοικητήριο κατά την περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας. Βέβαια το κτίριο είναι περισσότερο γνωστό με την ονομασία “το κονάκι του Αγά Πασά”, καθώς κατά τη Β΄ Τουρκική κυριαρχία πήρε τη χρήση αυτή. Αργότερα, στην διάρκεια της Επανάσταση του 1821 και κατά την περίοδο 1824-26 λειτουργούσαν εδώ τα γραφεία του Εκτελεστικού. Το Εκτελεστικό ήταν το ένα από τα δύο Σώματα που συστήθηκαν και αποτέλεσαν την “Προσωρινή Διοίκηση”, όπως αυτή θεσπίστηκε στη Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1822 και στην οποία διακηρύχθηκε η ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Συνεχίζοντας για λίγα μέτρα στην Οδό Κωνσταντινουπόλεως καταλήγουμε στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Αν και η πρόσοψή της δεν προδίδει την παλαιότητα της, πρόκειται στην πραγματικότητα για την παλαιότερη σωζόμενη εκκλησία του Ναυπλίου. Είναι η μοναδική Βυζαντινή εκκλησία της πόλης χτισμένη περίπου τον 11ο με 12ο αιώνα μ.Χ.. Όταν το Nαύπλιο καταλήφθηκε από τους Tούρκους το 1715, απαγορευόταν η λειτουργία χριστιανικού ναού μέσα στην περιτειχισμένη πόλη. Όμως το 1780, μετά από παρέμβαση του διερμηνέα του Τουρκικού στόλου Νικολάου Μαυρογένους, δόθηκε άδεια από τον Χασάν Πασά στους Ναυπλιώτες να λειτουργήσουν στην Αγία Σοφία. Έκτοτε, ήταν η μόνη χριστιανική εκκλησία που επιτρεπόταν να λειτουργεί εντός των τειχών (όπως έχουμε προαναφέρει). Τέλος το 1825 η εκκλησία ανακαινίστηκε από τον φρούραρχο της πόλης, τον στρατηγό Νάσο Φωτομάρα.
Μετά την επίσκεψη στην εκκλησία ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια που ξεκινάνε επί της Οδού Λαμπρυνίδου και ξανασυναντάμε την Οδό Ζυγομαλά. Από το σημείο αυτό αξίζει να χαθούμε μέσα στα στενά περάσματα μεταξύ των σπιτιών μέχρι τα τείχη της Ακροναυπλίας. Σε ορισμένα σημεία είναι τόσο στενά που χωράει μόλις ένας άνθρωπος, ενώ σε άλλα σημεία απλώς καταλήγουν στην είσοδο κάποιου σπιτιού. Φροντισμένοι μικροί κήποι, γκρεμισμένα κτίρια και όμορφα ανακαινισμένα σπίτια συνθέτουν ένα πολύχρωμο και μοναδικό σύνολο με κοινό χαρακτηριστικό την εντυπωσιακή θέα στην παλιά πόλη και το λιμάνι.
Κατηφορίζοντας προς την κέντρο του Ναυπλίου και κατεβαίνοντας από τα σκαλοπάτια της Οδού Εθνικής Αντιστάσεως, στην γωνία με την Οδό Σταϊκοπούλου αξίζει να κάνουμε μια στάση για να παρατηρήσουμε την Παλιά Ταβέρνα (όπως ονομάζεται σήμερα). Η συγκεκριμένη ταβέρνα, που παλαιότερα ονομαζόταν Ταβέρνα Τσαουσόπουλου, λειτουργεί σ’ αυτό το σημείο από το 1810 και αποτελούσε αγαπημένο στέκι των κατοίκων του Ψαρομαχαλά.
Αν θελήσετε να μείνετε στο Ψαρομαχαλά μια άριστη επιλογή στο κέντρο της γειτονιάς είναι το Ξενοδοχείο Leto Nuevo παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες και έχει μοναδική θέα. Όσο αφορά το φαγητό στη γειτονιά δεν υπάρχουν εστιατόρια ή άλλα κέντρα. Στο λιμάνι ακριβώς κάτω από τον προμαχώνα των Πέντε Αδελφών υπάρχει το πολύ καλό all-day cafe Ηλιοστάσιο με πολύ καλές λύσεις και για φαγητό, ενώ κοντά στη συμβολή των Οδών Σταικοπούλου και Εθνικής Αντιστάσεως βρίσκεται η εξαιρετική Gelateria Da Roberto, με γευστικό σπιτικό Ιταλικό παγωτό. Τέλος για προτάσεις εστιατορίων στην ευρύτερη περιοχή του Ναυπλίου μπορείτε να ανατρέξετε στο άρθρο μας “5 + 1 restaurants in Nafplio you should try”.
Ο Ψαραμαχαλάς αποτελεί ένα αυθεντικό κομμάτι Ελλάδα στο κέντρο ενός από τους πιο πολύβοους και δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Διατηρεί σε σημαντικό βαθμό την αυθεντικότητά του και κρύβει για τον επισκέπτη ευχάριστες μικρές εκπλήξεις. Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στον Ναύπλιο μην ξεχάσετε να τον επισκεφθείτε.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού (argolikivivliothiki.gr) για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών αρχείου.
Οργανώσε το επόμενο ταξίδι στο Travel Shop μας
